Cách lắp đặt và bào trì van bướm nhựa

Giới thiệu chung về van bướm nhựa

Van bướm nhựa là một loại thiết bị van công nghiệp được sử dụng để điều tiết hoặc đóng – mở dòng chảy trong hệ thống đường ống dẫn chất lỏng như nước, hóa chất, axit – bazơ loãng, dung dịch ăn mòn… Không giống như các loại van thông thường, van bướm có cấu tạo đặc biệt với đĩa xoay tròn nằm giữa ống, cho phép điều chỉnh lưu lượng một cách linh hoạt và nhanh chóng.

Các loại vật liệu nhựa phổ biến dùng để sản xuất van bướm gồm có:

uPVC: sử dụng nhiều trong hệ thống nước sạch, hệ thống tưới tiêu, xử lý nước thải.

cPVC: có khả năng chịu nhiệt cao hơn uPVC, phù hợp với hệ thống nước nóng.

PPH: chịu hóa chất tốt, dùng trong công nghiệp xử lý hóa chất, axit nhẹ.

PVDF: cao cấp nhất, chịu được môi trường khắc nghiệt như hóa chất đậm đặc, nhiệt độ cao, tia UV.

Van bướm nhựa thường được sử dụng trong các nhà máy xử lý nước, hệ thống cấp thoát nước, bể cá, khu công nghiệp hóa chất, ngành thực phẩm – dược phẩm và môi trường.

Tầm quan trọng của việc lắp đặt và bảo trì đúng kỹ thuật

Việc lắp đặt van bướm nhựa không chỉ đơn thuần là gắn kết giữa các thiết bị trong hệ thống, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động, độ kín và tuổi thọ của cả hệ thống. Nếu van được lắp đặt sai cách, hoặc không được bảo trì định kỳ đúng chuẩn, sẽ dẫn đến hàng loạt vấn đề nghiêm trọng như:

Rò rỉ tại các điểm kết nối, làm mất áp, ảnh hưởng đến hiệu suất.

Kẹt tay gạt hoặc tay quay, khiến người vận hành khó điều khiển van.

Hỏng gioăng làm kín, gây rò rỉ hóa chất hoặc nước ra ngoài, đặc biệt nguy hiểm với môi trường độc hại.

Giảm tuổi thọ của van và đường ống, gây tốn kém chi phí thay thế, sửa chữa.

Chính vì vậy, việc lắp đặt đúng kỹ thuật kết hợp với quy trình bảo trì định kỳ không chỉ giúp van bướm nhựa hoạt động hiệu quả, mà còn gia tăng độ bền, đảm bảo an toàn, và tiết kiệm chi phí vận hành cho toàn bộ hệ thống.

Chuẩn bị trước khi lắp đặt

Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi tiến hành lắp đặt van bướm nhựa là bước quan trọng giúp đảm bảo quá trình lắp đặt diễn ra suôn sẻ, chính xác và an toàn. Dưới đây là những nội dung cần kiểm tra và chuẩn bị:

Kiểm tra sản phẩm van bướm nhựa

Trước khi đưa vào lắp đặt, bạn cần kiểm tra toàn diện tình trạng thực tế của van:

Hình thức bên ngoài: Quan sát thân van, tay gạt hoặc tay quay, trục, gioăng làm kín, mặt bích (nếu có). Tất cả chi tiết phải còn nguyên vẹn, không bị gãy, nứt, móp méo hoặc mất linh kiện.

Kiểm tra chuyển động cơ học: Vặn nhẹ tay gạt hoặc tay quay để kiểm tra sự trơn tru khi đóng/mở. Nếu cảm thấy kẹt, cứng, cần kiểm tra trục hoặc gioăng bên trong.

Gioăng làm kín: Đảm bảo gioăng còn nguyên vẹn, không rách hoặc biến dạng, vì đây là bộ phận đảm bảo độ kín khi van vận hành.

Bề mặt kết nối: Nếu là loại mặt bích hoặc rắc co, cần đảm bảo bề mặt tiếp xúc bằng phẳng, không có vết xước sâu hoặc biến dạng.

Chuẩn bị dụng cụ cần thiết

Tùy thuộc vào kiểu kết nối của van (mặt bích, rắc co, dán, ren), bạn cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ sau:

Dụng cụ phổ thông:

Cờ lê lực, mỏ lết (để siết bulong, đai ốc chính xác lực siết)

Tua vít các loại (dùng để tháo/lắp phụ kiện nếu có)

Bulong – đai ốc tương thích (nếu lắp kiểu mặt bích)

Keo làm kín chuyên dụng (nếu cần gia cố kín khít thêm ở các mối ren)

Dụng cụ chuyên dụng (tuỳ hệ thống):

Máy hàn nhựa hoặc máy gia nhiệt (áp dụng cho các hệ thống hàn nhiệt hoặc sử dụng van gắn liền đường ống bằng phương pháp hàn)

Khăn khô, khăn mềm lau sạch bụi và bề mặt

Dung dịch vệ sinh hoặc dung môi làm sạch (ví dụ: cồn công nghiệp, dung dịch chuyên dụng)

Lưu ý: luôn kiểm tra tình trạng hoạt động của dụng cụ trước khi bắt đầu để tránh phát sinh lỗi khi thi công.

Kiểm tra hệ thống ống nhựa nơi lắp đặt

Không chỉ kiểm tra van, bạn cũng cần đảm bảo hệ thống đường ống sẵn sàng để lắp đặt van bướm:

Làm sạch đầu ống và mặt bích: loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ, mảnh nhựa hoặc vật thể lạ có thể ảnh hưởng đến độ kín của mối nối.

Kiểm tra sự thẳng hàng và độ phẳng của đầu nối: các đoạn ống kết nối với van phải được giữ thẳng, không bị cong vênh hoặc lệch trục.

Đo kiểm khoảng cách lắp đặt: khoảng trống xung quanh vị trí lắp đặt phải đủ rộng để thao tác tay gạt hoặc tay quay van một cách dễ dàng. Tránh đặt van ở nơi hẹp hoặc bị cản trở thao tác.

Các bước lắp đặt van bướm nhựa

Việc lắp đặt van bướm nhựa đúng kỹ thuật không chỉ giúp đảm bảo khả năng vận hành ổn định mà còn kéo dài tuổi thọ của cả van và hệ thống đường ống. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết theo từng bước cụ thể:

Xác định vị trí lắp đặt

Lựa chọn vị trí hợp lý: Chọn nơi thuận tiện cho việc thao tác tay gạt hoặc tay quay. Tránh các vị trí gần co, tê, khúc cua hoặc nơi không gian quá hẹp, gây khó khăn khi vận hành hay bảo trì.

Đảm bảo đúng hướng dòng chảy: Một số loại van bướm nhựa có mũi tên hoặc ký hiệu chỉ chiều dòng chảy. Cần quan sát kỹ và lắp đúng chiều để đảm bảo chức năng đóng/mở hiệu quả và tránh tạo áp lực ngược lên đĩa van.

Gắn van vào đường ống

Tùy thuộc vào kiểu kết nối của van, quy trình lắp đặt sẽ khác nhau:

Đối với van bướm nhựa mặt bích

Đây là loại phổ biến nhất trong các hệ thống lớn, kết nối thông qua hai mặt bích:

Bước 1: Đặt gioăng cao su vào giữa mặt bích ống và mặt bích của van. Đảm bảo gioăng phủ đều khu vực tiếp xúc để đảm bảo độ kín.

Bước 2: Đưa van vào vị trí lắp đặt, căn chỉnh đúng tâm lỗ bulong.

Bước 3: Luồn các bulong vào lỗ mặt bích, siết nhẹ tay để cố định sơ bộ.

Bước 4: Siết bulong theo hình chữ “X” hoặc đối xứng (ví dụ: 1–5–3–7–2–6–4–8 nếu có 8 bulong) nhằm phân bổ lực đều, tránh lệch bề mặt và ngăn rò rỉ.

Bước 5: Kiểm tra lại độ kín bằng cách đóng van và nạp áp lực thấp vào hệ thống.

Đối với van bướm nhựa rắc co

Phù hợp với các hệ thống nhỏ hoặc yêu cầu tháo lắp dễ dàng:

Tháo hai đầu rắc co khỏi thân van.

Gắn hai đầu rắc co vào hai đoạn ống nhựa bằng cách dán keo chuyên dụng hoặc hàn nhiệt (tùy cấu trúc).

Đợi keo khô hoàn toàn (tối thiểu 15–30 phút tùy loại keo).

Lắp thân van vào giữa hai đầu rắc co và siết đều tay bằng vòng rắc co.

Đảm bảo gioăng cao su nằm đúng vị trí, không bị xoắn hoặc lệch.

Căn chỉnh tay gạt hoặc tay quay

Đảm bảo tay gạt/tay quay vận hành được trơn tru sau khi lắp.

Nếu lắp motor điều khiển điện hoặc khí nén, cần kiểm tra kết nối nguồn, tín hiệu và thực hiện thao tác thử để đảm bảo chính xác.

Kiểm tra ban đầu sau lắp đặt

Mở van ở trạng thái 50% và tiến hành bơm nước nhẹ hoặc khí nén áp suất thấp để kiểm tra rò rỉ.

Quan sát các điểm kết nối, mặt bích, gioăng, đặc biệt chú ý những nơi có khả năng bị siết lệch hoặc thiếu keo.

Vận hành đóng/mở vài lần để kiểm tra độ trơn tru và độ kín khi đóng hoàn toàn.

Kiểm tra và bảo trì sau lắp đặt

Việc kiểm tra sau khi lắp đặt và thực hiện bảo trì định kỳ giúp phát hiện sớm các sự cố tiềm ẩn, giữ cho van bướm nhựa hoạt động ổn định và nâng cao tuổi thọ thiết bị cũng như hệ thống ống dẫn.

Kiểm tra sau khi lắp đặt

Sau khi lắp đặt xong, cần tiến hành kiểm tra toàn diện trước khi đưa van vào vận hành chính thức:

Kiểm tra độ kín

Mở van một phần (khoảng 45–90°) và bơm nước hoặc khí vào hệ thống với áp suất thấp.

Quan sát tại các điểm nối mặt bích hoặc rắc co để phát hiện rò rỉ.

Nếu có rò rỉ, tiến hành:

Siết lại bulong theo đúng quy trình.

Kiểm tra lại gioăng có nằm lệch, gãy mép hay không.

Thay gioăng nếu cần thiết.

Kiểm tra khả năng vận hành

Đóng và mở van nhiều lần để kiểm tra độ trơn tru, không bị kẹt, cứng hoặc phát ra âm thanh lạ.

Đảm bảo tay gạt hoặc tay quay không bị cản trở bởi vị trí lắp đặt.

Kiểm tra mô-tơ (nếu có)

Nếu van sử dụng điều khiển điện hoặc khí nén:

Kiểm tra kết nối nguồn điện, dây tín hiệu, bộ giới hạn hành trình.

Vận hành thử theo chu trình để đảm bảo van đóng/mở đúng theo lệnh.

Bảo trì định kỳ

Van bướm nhựa cần được kiểm tra và bảo trì định kỳ để duy trì hiệu quả làm việc trong môi trường công nghiệp hoặc dân dụng.

Tần suất bảo trì

Mỗi 3–6 tháng/lần tùy môi trường làm việc (nước sạch, hóa chất, nước thải…).

Đối với hệ thống hoạt động liên tục hoặc có áp cao, nên rút ngắn chu kỳ xuống 1–3 tháng/lần.

Nội dung bảo trì

Bên ngoài:

Vệ sinh bề mặt van, tay gạt/tay quay, loại bỏ bụi bẩn, cặn hóa chất, rỉ sét từ bulong.

Kiểm tra thân van xem có bị nứt, ăn mòn, hay va đập không.

Bên trong:

Tháo van khỏi hệ thống (nếu cần) và kiểm tra đĩa van, gioăng làm kín.

Bôi trơn trục quay bằng chất bôi trơn chuyên dụng nếu nhà sản xuất khuyến nghị.

Thay mới gioăng hoặc bulong nếu thấy dấu hiệu hư hỏng, biến dạng hoặc bị lão hóa (nứt, cứng, chai).

Một số lưu ý khi bảo trì

Không để van đóng hoặc mở khô (không có dòng lưu chất) quá lâu vì dễ gây mài mòn gioăng.

Không dùng lực mạnh khi thao tác nếu van bị kẹt, nên tháo kiểm tra thay vì cố gắng vặn.

Với van điều khiển điện/khí, cần bảo trì bộ điều khiển theo hướng dẫn nhà sản xuất.

Lưu ý quan trọng khi lắp đặt và vận hành van bướm nhựa

Không siết quá chặt bulong hoặc tay gạt: Dễ làm nứt thân van hoặc biến dạng gioăng. Nên siết đều theo hình chéo.

Không để van chịu lực đường ống: Cần có giá đỡ riêng để tránh cong vênh hoặc nứt gãy.

Tránh lắp sát co, tê, khúc cua: Dòng chảy bị rối dễ gây mòn đĩa van. Giữ khoảng cách tối thiểu 3D đầu vào, 2D đầu ra.

Bố trí tay gạt/tay quay thuận tiện: Dễ thao tác, không bị vướng, có đủ không gian mở van.

Lắp đúng chiều dòng chảy (nếu có ký hiệu): Giúp van đóng mở nhẹ, bền hơn.

Tổng kết: Lắp đặt và bảo trì đúng cách giúp van bướm nhựa vận hành ổn định, hạn chế hư hỏng và kéo dài tuổi thọ. Cần kiểm tra kỹ sản phẩm, vệ sinh hệ thống và thực hiện đúng quy trình kỹ thuật. Đừng quên bảo trì định kỳ để đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng lâu dài.