Lưu ý khi lắp đặt van điều khiển nhựa

Giới thiệu chung về van điều khiển nhựa

Van điều khiển điện/khí nén bằng nhựa là thiết bị dùng để đóng, mở hoặc điều tiết dòng chảy trong hệ thống đường ống, thông qua cơ cấu truyền động tự động như mô tơ điện hoặc xy lanh khí nén. Khác với van cơ học truyền thống, loại van này giúp tự động hóa quá trình vận hành, nâng cao hiệu suất, độ chính xác và giảm thiểu sai sót do con người.

Hiện nay, van điều khiển nhựa thường được chia thành hai loại chính: Van bi nhựa điều khiển và van bướm nhựa điều khiển. Mỗi loại lại có thể sử dụng cơ cấu truyền động bằng điện hoặc khí nén, tùy vào yêu cầu kỹ thuật, môi trường vận hành và tính chất chất lỏng. Các vật liệu phổ biến trong chế tạo thân van gồm: uPVC, cPVC, PPH và PVDF, nhằm đảm bảo khả năng chống ăn mòn hóa học, chịu áp và chịu nhiệt phù hợp với từng ứng dụng.

Nhờ đặc tính không bị gỉ sét và chịu được hóa chất mạnh, van nhựa điều khiển được ứng dụng rộng rãi trong hệ thống xử lý nước thải, xử lý hóa chất công nghiệp, sản xuất thực phẩm – dược phẩm, nuôi trồng thủy sản, và các dây chuyền xử lý nước RO/DI.

Việc lắp đặt đúng kỹ thuật không chỉ giúp van vận hành trơn tru, mà còn đảm bảo độ kín, hạn chế sự cố và kéo dài tuổi thọ cho cả hệ thống. Ngược lại, nếu lắp đặt sai hoặc bỏ qua các yêu cầu kỹ thuật, van có thể gặp sự cố như rò rỉ, kẹt mô tơ, không đóng/mở hết hành trình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất vận hành, đặc biệt trong các hệ thống tự động hóa và môi trường có hóa chất nguy hiểm.

Chuẩn bị trước khi lắp đặt

Kiểm tra van và bộ truyền động

Trước khi lắp đặt, cần kiểm tra toàn bộ van và thiết bị truyền động một cách cẩn thận:

Van nhựa phải được kiểm tra ngoại quan kỹ lưỡng: thân van không bị nứt, không cong vênh, ren hoặc mặt bích không bị sứt mẻ hay hư hỏng.

Bộ truyền động (mô tơ điện hoặc xy lanh khí nén) cần đảm bảo không bị nứt vỡ, không có dấu hiệu gỉ sét, cong vênh hoặc bị lệch khớp nối. Đồng thời, kiểm tra phần nắp chụp, trục truyền động, các đầu dây và ống khí để chắc chắn không bị hở hoặc đứt.

Việc kiểm tra kỹ lưỡng giúp đảm bảo thiết bị còn nguyên vẹn, sẵn sàng hoạt động và không gặp sự cố trong quá trình lắp đặt.

Dụng cụ và điều kiện cần thiết

Để lắp đặt chính xác và an toàn, cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ và điều kiện sau:

Dụng cụ cơ bản: mỏ lết, cờ lê lực, tua vít, bulong – đai ốc phù hợp với kích cỡ mặt bích.

Dụng cụ hỗ trợ chuyên biệt: máy hàn nhựa (nếu hệ thống sử dụng hàn nhiệt), băng tan, keo dán chuyên dụng, gioăng làm kín đúng kích thước.

Nguồn cấp điều khiển: nguồn điện ổn định (thường là 220V hoặc 24V tùy loại mô tơ), hoặc hệ thống khí nén với áp suất ổn định (thường 4–6 bar).

Thiết bị điều khiển: kiểm tra tủ điện, mạch điều khiển PLC, công tắc hành trình, hoặc van điện từ đã được kết nối và sẵn sàng để đấu dây/ống vào van.

Đảm bảo các thiết bị này hoạt động tốt sẽ giúp quá trình lắp đặt diễn ra suôn sẻ và đúng kỹ thuật.

Kiểm tra hệ thống đường ống

Hệ thống ống dẫn là phần kết nối trực tiếp với van, nên cần đảm bảo các điều kiện sau trước khi lắp đặt:

Làm sạch đầu ống: loại bỏ bụi bẩn, dầu mỡ, tạp chất dính trên bề mặt ống để đảm bảo độ kín sau khi lắp.

Kiểm tra bề mặt tiếp xúc: bề mặt bích hoặc phần đầu nối phải phẳng, không cong vênh hoặc bị xước sâu.

Đảm bảo không gian thao tác: khoảng cách lắp đặt phải đủ để thao tác mô tơ điện hoặc tay quay (đối với van có tay gạt), đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc bảo trì về sau.

Lưu ý khi lắp đặt van điều khiển điện/khí nén bằng nhựa

Lắp đúng chiều dòng chảy

Trên thân van thường có mũi tên chỉ hướng dòng chảy – đặc biệt quan trọng với van bi điều khiển. Việc lắp sai chiều có thể gây tắc nghẽn dòng chảy, mài mòn gioăng nhanh chóng và làm giảm lực đóng/mở của bộ truyền động. Đây là lỗi phổ biến nhưng dễ khắc phục nếu quan sát kỹ trước khi lắp.

Không để mô tơ chịu lực cơ học

Van điều khiển thường nặng do tích hợp mô tơ hoặc bộ khí nén, vì vậy tuyệt đối không để van treo lơ lửng trên đường ống. Cần thiết kế giá đỡ hoặc khung đỡ riêng cho van để mô tơ không bị chịu lực từ hệ thống. Ngược lại, cũng không để van đè nặng làm cong hoặc nứt ống dẫn.

Kết nối điện/khí đúng kỹ thuật

Với van điện, cần đấu dây theo đúng sơ đồ nhà sản xuất cung cấp, kiểm tra kỹ các điểm nối điện đảm bảo an toàn, đặc biệt là khả năng chống nước – thường yêu cầu IP67 trở lên nếu lắp ngoài trời hoặc môi trường ẩm.

Với van khí nén, cần đảm bảo nguồn khí đầu vào ổn định, thường trong khoảng 4–8 bar. Có thể lắp thêm van điện từ, bộ lọc – điều áp, hoặc van tay phụ để kiểm soát tốt hơn trong quá trình vận hành.

Căn chỉnh hành trình đóng/mở

Trước khi đưa vào sử dụng, cần kiểm tra van có mở hoặc đóng hoàn toàn hay không. Nếu cần thiết, điều chỉnh giới hạn hành trình trên actuator để đảm bảo van vận hành chính xác, tránh đóng thiếu hoặc mở chưa hết gây ảnh hưởng đến lưu lượng.

Thử nghiệm vận hành trước khi sử dụng

Cuối cùng, nên tiến hành vận hành thử: mở – đóng van nhiều lần, kiểm tra độ kín, áp lực và tốc độ phản hồi. Đảm bảo rằng tín hiệu điều khiển từ PLC, nút nhấn hoặc công tắc khớp hoàn toàn với phản hồi từ van. Điều này giúp đảm bảo hệ thống hoạt động an toàn, ổn định và đúng thiết kế ban đầu.

Những lỗi thường gặp khi lắp van điều khiển nhựa

Lắp sai chiều dòng chảy

Một trong những lỗi phổ biến nhất là lắp ngược hướng dòng chảy so với mũi tên trên thân van. Điều này khiến van hoạt động không đúng thiết kế, dễ gây hỏng gioăng, giảm hiệu suất đóng/mở và có thể dẫn đến rò rỉ nghiêm trọng.

Không siết đều bulong

Khi siết bulong mặt bích hoặc khớp nối không đều lực (quá chặt một bên, lỏng bên kia), van có thể lệch trục, khiến mô tơ bị kẹt hoặc mài mòn không đều, giảm tuổi thọ thiết bị.

Dùng sai nguồn điện

Đối với van điều khiển điện, nếu đấu nguồn điện không đúng điện áp yêu cầu (ví dụ: cấp 220V vào van 24V), rất dễ gây cháy cuộn dây, chập mạch và hỏng toàn bộ bộ điều khiển.

Áp suất khí vượt mức

Với van điều khiển khí nén, khi cấp áp vượt quá mức cho phép (thường trên 8 bar), có thể làm bung gioăng, hư hỏng xi lanh hoặc khiến van đóng mở quá nhanh, không kiểm soát.

Không căn chỉnh hành trình đóng/mở

Nếu không điều chỉnh giới hạn hành trình trên actuator, van có thể bị đóng chưa kín hoặc mở chưa hết, gây rò rỉ dòng chảy hoặc tắc nghẽn lưu lượng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống.

Thiếu giá đỡ cho van

Van điều khiển thường nặng hơn van thường. Nếu không gắn thêm giá đỡ hoặc cố định vào khung đỡ, trọng lượng của mô tơ và van sẽ đè lên mặt bích, gây nứt, vỡ, cong lệch tại điểm kết nối.

Khuyến nghị từ nhà sản xuất

Lắp đặt trong môi trường phù hợp

Các nhà sản xuất van điều khiển điện/khí nén bằng nhựa thường khuyến cáo lắp van tại nơi khô ráo, thông thoáng, có mái che, tránh tiếp xúc trực tiếp với nắng gắt, mưa lớn hoặc môi trường nhiều hóa chất ăn mòn để đảm bảo tuổi thọ mô tơ và thân van.

Tuân thủ hướng dẫn sử dụng

Đọc kỹ hướng dẫn kỹ thuật đi kèm sản phẩm là bước quan trọng nhưng hay bị bỏ qua. Tài liệu này cung cấp thông số điện – khí, sơ đồ đấu nối, áp suất làm việc, cảnh báo an toàn và cách vận hành đúng chuẩn.

Thực hiện bảo trì định kỳ

Nên bảo trì định kỳ mỗi 3–6 tháng, tùy theo tần suất vận hành. Các công việc bảo trì bao gồm:

Kiểm tra cơ khí: trục, mô tơ, xi lanh khí nén

Kiểm tra điện/khí: nguồn cấp, dây đấu nối, rò khí

Kiểm tra độ kín: tình trạng gioăng, khớp nối, điểm rò rỉ

Tổng kết: Việc lắp đặt đúng kỹ thuật van điều khiển điện hoặc khí nén bằng nhựa đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo vận hành ổn định, an toàn và kéo dài tuổi thọ van. Từ khâu chuẩn bị, lắp đặt đến kiểm tra và bảo trì định kỳ đều cần tuân thủ hướng dẫn nhà sản xuất. Đặc biệt, cần lưu ý các lỗi thường gặp để phòng tránh sự cố không đáng có.

Thực hiện đúng các khuyến nghị sẽ giúp hệ thống đường ống vận hành hiệu quả, tiết kiệm chi phí bảo trì và thay thế trong dài hạn.